Τα "Σάββατα των Ψυχών", τα Κόλλυβα και η Παράδοση

Ψυχοσάββατα στην εκκλησιαστική μας παράδοση υπάρχουν δύο. Το ένα είναι το Σάββατο προ των Απόκρεω και το δεύτερο, το Σάββατο προ της Πεντηκοστής.
Επίσης εκτός των παραπάνω σε ορισμένα μέρη, κυρίως στην κεντρική Ελλάδα και στην πρωτεύουσα, συνηθίζονται και άλλα δύο Σάββατα να αφιερώνονται στους κεκοιμημένους, δηλ. το Σάββατο της Τυρινής κι επίσης το αμέσως επόμενο Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, το λεγόμενο Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων.

Σύμφωνα με την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων είχε συνδυαστεί με μαντικές λαϊκές δοξασίες. Το Σάββατο αυτό οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρό τους τον άντρα που θα παντρευτούν!

Επίσης τα μνημόσυνα είναι πανάρχαιο έθιμο.

Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν τη συγγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών (Ιλιάδα Ι 497).
Υπήρχαν μάλιστα και ιερείς, αγύρτες, που επισκέπτονταν τις οικίες των πλουσίων, ισχυριζόμενοι πως είχαν από τους θεούς την εξουσία να συγχωρούν τις αμαρτίες "ζώντων και νεκρών" με κατάλληλες γι΄ αυτές ιεροτελεστίες και θυσίες (Πλάτων "Πολιτείαι" Β' 364).

Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Συνεπώς σήμερα τα μνημόσυνα των Χριστιανών φαίνεται ότι αποτελούν ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου.

Τα Ψυχοσάββατα ετοιμάζουμε τα κόλλυβα ή κόλυβα που είναι η προσφορά μας στη μνήμη των αγαπημένων μας που έχουν φύγει από τη ζωή.
Αυτά αποτελούνται από βρασμένο σιτάρι, ρόδι, σουσάμι, μαϊντανό ή κόλιανδρο και ξηρούς καρπούς.
Συνηθίζεται να καλύπτονται με ζάχαρη άχνη και να διακοσμούνται με αμύγδαλα και ασημένια μικρά κουφετάκια. 

Κόλλυβα ονομάστηκαν από την αρχαία Ελληνική λέξη "κόλλυβος"  που αρχικά σήμαινε τον κόκκο των δημητριακών και μετέπειτα το πολύ μικρό νόμισμα.

Τα Κόλλυβα

 

Τα Υλικά

½ κιλό στάρι, αποφλοιωμένο και καθαρισμένο

3 ξυλάκι κανέλας

2 φύλλα δάφνης 

300γραμ. καρυδόψιχα, ψημένη και η μισή ποσότητα τριμμένη

200γραμ. σουσάμι, καβουρντισμένο και τριμμένο

250γραμ. αμύγδαλα, ανάλατα, ασπρισμένα και ελαφρά ψημένα

100γραμ. φουντούκια, ανάλατα και ελαφρά ψημένα

250γραμ. ξανθές σταφίδες

2 ρόδια, καθαρισμένα

½ ματσάκι μαϊντανός, κομμένος με ψαλίδι

2 ½ κουταλιές κανέλα

2 κουταλιές τριμμένος μαραθόσπορος

2 φλιτζάνια φρυγανιά τριμμένη 

Για τη Διακόσμηση

250γραμ. ζάχαρη άχνη

Αμύγδαλα ή ρόδι ή κουφετάκια ασημένια

 

Οδηγίες

Καθαρίζουμε και πλένουμε το στάρι.

Το βάζουμε μέσα σε μία κατσαρόλα με αρκετό νερό, λίγο αλάτι, τα ξυλάκια κανέλας και τα φύλλα δάφνης και το βράζουμε πάνω σε μέτρια φωτιά, μέχρι να μαλακώσει και να αρχίσει να σκάει.

Τότε αφαιρούμε την κανέλα και τη δάφνη, το σουρώνουμε, το ξεπλένουμε καλά με κρύο νερό και το στραγγίζουμε.

Το απλώνουμε πάνω σε δύο καθαρές πετσέτες και το αφήνουμε να στραγγίσει καλά. Καλό είναι να το φυλάξουμε στο ψυγείο, μέχρι να το χρησιμοποιήσουμε, σκεπασμένο.

Εν τω μεταξύ ετοιμάζουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά.

Βάζουμε το στραγγισμένο σιτάρι μέσα σ΄ ένα βαθύ μπολ και το αναμειγνύουμε με την κανέλα, το μαραθόσπορο και τα τριμμένα καρύδια.






 

Εν συνεχεία προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά και ανακατεύουμε.

Βάζουμε το έτοιμο σιτάρι μέσα σε μία πιατέλα, στρωμένη και χάρτινη δαντέλα, ή μέσα σ΄ένα μπολ.

Ρίχνουμε στην επιφάνειά του ένα φλιτζάνι τριμμένη φρυγανιά, απλώνουμε ένα κομμάτι λαδόκολλας και το πατάμε με τις παλάμες μας.

Με τη βοήθεια ενός σουρωτηριού ή λεπτής σίτας καλύπτουμε την επιφάνεια με ζάχαρη άχνη.

Το διακοσμούμε, όπως θέλουμε.

 (Τα κόλλυβα που έφτιαξε η φίλη μου η Θεώνη)

Έτοιμα τα κόλλυβα στη μνήμη όσων αγαπήσαμε και, δυστυχώς, έχουν φύγει από τη ζωή. Ας είναι αναπαυμένες οι ψυχές τους!