Στ’ Όσιου Λουκά το Μοναστήρι

Η πρώτη ανάρτηση του Νέου Έτους είναι ταξιδιωτική-εκδρομική, όπως ταιριάζει και στο όνομα του blog μου! 
Ένα ταξίδι στην Ιστορία περιοχής, πολύ κοντινής με τη γενέτειρα μου, αλλά κι ένα ταξίδι πίσω στο χρόνο που επαναφέρει στη μνήμη νοσταλγικά χαρούμενες αναμνήσεις από τις σχολικές εκδρομές των πρώτων μαθητικών μου χρόνων!

Ο τίτλος της ανάρτησης είναι δανεισμένος από το ομότιτλο ποίημα του Άγγελου Σικελιανού:

“Στ' Όσιου Λουκά το μοναστήρι,

απ' όσες γυναίκες του Στειριού συμμαζευτήκαν

τον Επιτάφιο να στολίσουν . . .”

Το επιβλητικό Μοναστήρι του Οσίου Λουκά είναι χτισμένο στις δυτικές πλαγιές του όρους Ελικώνα, κάτω από την ακρόπολη της αρχαίας Στείριδας, κοντά στο σημερινό χωριό Στείρι, στη Βοιωτία.

Στην τοποθεσία αυτή υπήρχε αρχαίος ναός της θεάς Δήμητρας. 
Ήταν συνήθεια των Χριστιανών να χτίζουν εκκλησίες πάνω σε ιερούς τόπους των αρχαίων Ελλήνων και να χρησιμοποιούν τα έτοιμα οικοδομικά υλικά.

Η Μονή είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Μεσοβυζαντινής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής και περιλαμβάνεται στην κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, μαζί με τα άλλα δύο σωζόμενα στην Ελλάδα  μοναστήρια της ίδιας περιόδου: τη Νέα Μονή της Χίου και τη Μονή Δαφνίου.

Το Μοναστήρι αποτελείται από δύο μεγάλες εκκλησίες, το ναό της Παναγίας, το Καθολικό, την Κρύπτη, τα παρεκκλήσια, το καμπαναριό, τα κελιά και τ’ άλλα κτίσματα και είναι αφιερωμένο στον θαυματουργό τοπικό άγιο Λουκά.

Η ανέγερση του Καθολικού (αριστερά στη φωτογραφία πάνω)  τοποθετείται στις πρώτες δεκαετίες του 11ου αι. και αποδίδεται, παραδοσιακά, σε τρείς αυτοκράτορες του Βυζαντίου:  το Ρωμανό Β΄ (959-963), το Βασίλειο το Βουλγαροκτόνο (976-1028) και τον Κωνσταντίνο Θ΄ το Μονομάχο(1042-1056).

Υπάρχει η άποψη που στηρίζεται στις διηγήσεις περιηγητών της εποχής ότι μόνο ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ,΄ ο Μονομάχος συνέβαλε στην ανέγερση του Καθολικού.

Η ζωή της Μονής, από την ίδρυσή της μέχρι και σήμερα, ταυτίζεται με την Ιστορία και τις περιπέτειες του Ελληνικού Έθνους. Από εκεί πέρασαν Φράγκοι και Καταλανοί που, αν και Χριστιανοί, το καταλήστευσαν!

Το 1460 όλη η περιοχή υποτάχτηκε η στους Τούρκους.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας έζησε ανταρσίες, εξεγέρσεις, τοπικές επαναστάσεις που είχαν οδυνηρές συνέπειες για το μοναστήρι.

Στον πόλεμο Τούρκων και Ενετών (1714-15) καταληστεύτηκε για μία ακόμη φορά!

Στην Επανάσταση του 1821 ο Δεσφινιώτης Ησαΐας, Δεσπότης Σαλώνων, ευλόγησε στις 27 Μαρτίου 1821 τα Ρουμελιώτικα όπλα και κήρυξε επίσημα την Επανάσταση.

Από τον Όσιο Λουκά πάλι  ξεκίνησε αργότερα ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και κατέλαβε τη Λιβαδειά. Κατά την κάθοδό του ο Δράμαλης κατέστρεψε τη Μονή, όμως και πάλι το μοναστήρι επιβίωσε , διαθέτοντας την τεράστια περιουσία του στον Αγώνα.

Μετά την απελευθέρωση, η Μονή ερήμωσε. Όμως με τον ερχομό του βασιλέως Γεωργίου του Α΄ (1863-1913) άρχισαν οι επισκευές στα κτίρια και ενισχύθηκαν τα οικονομικά της Μονής.

Η Αρχαιολογική Υπηρεσία και η Αρχαιολογική Εταιρεία ανέλαβαν από το 1938 πολυετείς εργασίες συντήρησης και αναστηλώσεις υπό την επίβλεψη του Ακαδημαϊκού Aναστασίου Ορλάνδου.

               (Η είσοδος στο χώρο της Μονής)

Ο ναός της Παναγίας, ο παλιότερος στο συγκρότημα, είναι ο μόνος για τον οποίο είναι γνωστό ότι χτίστηκε το δέκατο αιώνα.

Ακολουθεί τον αρχιτεκτονικό τύπο του Σύνθετου Τετρακιόνιου Σταυροειδούς Εγγεγραμμένου ναού με τρούλο, ο οποίος διακρίνει την αρχιτεκτονική σχολή της Κωνσταντινούπολης (δεξιά στη δεύτερη φωτογραφία).

Στον κυρίως ναό προστέθηκε ευρύχωρος νάρθηκας και παρεκκλήσια.

Στο βορειανατολικό, έχει τοποθετηθεί η μαρμάρινη λειψανοθήκη του οσίου. Είναι το τμήμα του Καθολικού που συνδέεται με το ναό της Παναγίας, διευκολύνοντας τη διέλευση των προσκυνητών μπροστά από το λείψανο και την είσοδό τους στο ναό της Παναγίας.

Το Καθολικό χτίστηκε για να στεγάσει τα λείψανα του Οσίου.

Είναι η μεγαλύτερη εκκλησία του συγκροτήματος, βρίσκεται στα νότια της εκκλησίας της Παναγίας και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του Σταυροειδούς Οκταγωνικού ναού, στον οποίο ο τρούλος, διαμέτρου περίπου 9 μ. στηρίζεται σε οκτώ πεσσούς αντί των τεσσάρων του κανονικού Εγγεγραμμένου Σταυροειδούς ναού!

Από τα παρεκκλήσια που πλαισιώνουν τον τετράγωνο πυρήνα ιδιαίτερη σημασία έχει το βορειανατολικό, διότι εκεί έχει τοποθετηθεί η μαρμάρινη λειψανοθήκη του οσίου.

Είναι το τμήμα του καθολικού που συνδέεται με το ναό της Παναγίας, διευκολύνοντας τη διέλευση των προσκυνητών μπροστά από το λείψανο και την είσοδό τους στο ναό της Παναγίας. 

Ταυτόχρονα με το καθολικό κτίσθηκε η κρύπτη (στη φωτογραφία κάτω)που έχει σε κάτοψη το σχήμα Σταυροειδούς Τετρακιόνιου ναού. 

Αξίζει να προγραμματίσετε κι εσείς μια επίσκεψη στο Μοναστήρι, όποια εποχή κι αν το αποφασίσετε.

Εάν βρεθείτε στη Λιβαδειά ή τους Δελφούς είναι εύκολο να κάνετε μία παράκαμψη και να φτάσετε εκεί. Το μοναστήρι απέχει 30 χιλιόμετρα από τη Λιβαδειά και 35 χιλιόμετρα από τους Δελφούς και η διαδρομή είναι υπέροχη.

Άλλωστε και από την Αθήνα δεν είναι πολύ μακριά, απέχει περίπου 170 χιλιόμετρα!

Για επικοινωνία και περισσότερες πληροφορίες πατήστε εδώ.