Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου 2012

Ο Μάρτης της Ιστορίας και της Λαογραφίας

Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος ή Κλαψομάρτης ή Βαγγελιώτης ή Φυτευτής ή Ανοιξιάτης είναι ο τρίτος μήνας του Γρηγοριανού ημερολογίου και
θεωρείται η αρχή της Άνοιξης.



Ο λαός μας, εκδηλώνοντας την έντονη επιθυμία του να φύγει πλέον ο Χειμώνας, να «ανοίξει» ο καιρός, έλεγε «από Μάρτη καλοκαίρι», αν και η πείρα τον είχε διδάξει ότι ο Μάρτης έκρυβε πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις, γιατί συνήθως οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη διάρκειά του ήταν και είναι πολύ ασταθείς.


Μάλιστα τον παρομοίασε με άνθρωπο ψεύτη, με ευμετάβλητο χαρακτήρα που ποτέ δε γίνεται φίλος. Δείτε τι έλεγε:

«Τα λόγια σου είναι ψεύτικα
σαν του Μαρτιού το χιόνι
που το ρίχνει από βραδύς
και το πρωί το λιώνει!»

«Το Μάρτη κι αν τον αγαπάς
φίλο μην τόνε κάνεις!».
 

«Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος,
πέντε φορές εχιόνισε
και πάλι το μετάνιωσε
πως δεν εξαναχιόνισε


Ο Μάρτης στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο αντιστοιχούσε με τους μήνες Ανθεστηριώνα (το πρώτο 15νθήμερό του) και Ελαφηβολιώνα ( το 2ο 15νθήμερο). Ήταν ένας μήνας με πολύ σημαντικές γιορτές.
Τότε η Δήλος γιόρταζε το φωτεινό (Φοίβο) θεό της, τον Απόλλωνα, οι Ελευθερές της Βοιωτίας το Διόνυσο, θεό της αναγέννησης της φύσης και αργότερα η Αθήνα προς τιμή του ίδιου θεού τελούσε «τα Μεγάλα εν άστει Διονύσια» που συνδέθηκαν με τους δραματικούς (θεατρικούς) αγώνες.
Το ημερολογιακό έτος στην αρχαία Ρώμη άρχιζε την 1η Μαρτίου (Καλένδες Μαρτίου). Την ημέρα εκείνη οι Εστιάδες, ιέρειες της θεάς Εστίας, άναβαν νέα ιερή φωτιά στο ναό της θεάς στην αγορά της Ρώμης.







Επίσης την 1η Μαρτίου εόρταζαν τα Ματρωνάλια, προς τιμή της θεάς Ήρας, μητέρας του Άρη, καθώς και τα γενέθλια του ίδιου του Άρη, που στα Λατινικά ονομάζεται Mars ( γενική Martis). Λένε ότι ο γιός του θεού, ο μυθικός Ρωμύλος, ονόμασε αυτό το μήνα Μάρτιο, τιμώντας μ’ αυτό τον τρόπο τον πατέρα του Άρη (Mars), γενάρχη των Ρωμαίων.
Να, λοιπόν, από πού προήλθε η ονομασία του μήνα!


Από την αρχαιότητα προέρχεται και το έθιμο του «Μάρτη» (αλλού λέγεται μαρτίτσι), ενός μικρού χειροποίητου βραχιολιού από άσπρο και κόκκινο νήμα που δένεται στο χέρι των παιδιών για να μην τα μαυρίσει ο Ήλιος. Ο «Μάρτης» θεωρείται ότι προστάτευε και τις κοπέλες από το κάψιμο του ήλιου, γιατί η άσπρη επιδερμίδα ήταν στοιχείο ομορφιάς. Τον φορούσαν συνέχεια και τον έβγαζαν την ημέρα της Λαμπρής και τον έκαιγαν στη λαμπάδα της Ανάστασης ή το έβαζαν στο αρνί, όπως ακόμα κάνουν στην ιδιαίτερή μου πατρίδα , για να μην καεί κατά το ψήσιμο!






Και στη γειτονική Βουλγαρία την 1η Μαρτίου φοράνε τη Martenitza (στη φωτογραφία) φτιαγμένη από άσπρο και κόκκινο νήμα, που συμβολίζει την υγεία, την ευτυχία και την ευημερία. Την καρφιτσώνουν πάνω στα ρούχα τους, μέχρι να συναντήσουν τον πρώτο πελαργό. Τότε την κρεμάνε πάνω σ’ ένα ανθισμένο δένδρο!
(Ευχαριστώ πολύ τη φιλενάδα μου τη Tsvetelena!)

Ο Μάρτης περιλαμβάνει επίσης και το κύριο μέρος της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, γι’ αυτό χαρακτηριστικά λέγεται ότι «δε λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή!». 
(Περισσότερες Παροιμίες εδώ).


Ο Μάρτης της Ιστορίας, της Λαογραφίας αλλά και της Ποίησης.
Σας εύχομαι καλό μήνα από αύριο και καλώς να έρθει η Άνοιξη! Μην ξεχάσετε να φορέσετε Μάρτη, όχι για να μην μαυρίσετε αλλά έτσι για το έθιμο.

Σας καληνυχτίζω με μια ευχή, αλλάζοντας λίγο τους στίχους του ποιητή:


«Το Μάρτη παρακάλεσα
και το μικρό Νοέμβρη
Τον Αύγουστο το φεγγερό
κακό να μη σας έβρει!».
(Οδυσσέας Ελύτης, Τα Ρω του Έρωτα).


11 σχόλια:

  1. Ελενάκι μου θύμισες τον Μάρτη που μου φόραγε πάντα η μητέρα μου όταν ήμουν πιτσιρίκα!
    Ο Μάρτης μας φέρνει την Ανοιξη, ας ελπίσουμε να ημερέψει λίγο ο καιρός και ο Μάρτης να μην μας ταλαιπωρήσει!
    Οι πληροφορίες σου πάντα εξαιρετικές!
    Καλό μήνα Ελενάκι μου, πολλά φιλιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

      Διαγραφή
    2. Χαίρομαι, Έλενά μου, που σου ξύπνησα όμορφες παιδικές μνήμες!
      Ήταν ένα στολιδάκι όμορφο και το φτιάχναμε παίζοντας! Άλλες εποχές...
      Ας είναι ο Μάρτης γλυκός και πραγματικά ανοιφιάτικος!
      Σε ευχαριστώ πολύ, καλό μήνα και πολλά φιλάκια.

      Διαγραφή
  2. Πέρασα να σου ευχηθώ καλό μήνα και απόλαυσα το υπέροχο άρθρο σου! Φιλάκια από Αφρική

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλό μήνα και σ' εσένα, καλή μου Αγγελική, εύχομαι έναν Μάρτη γεμάτο φωτεινά χρώματα που τόσο αγαπάς! Σ' ευχαριστώ πολύ για τα πάντοτε καλά σου λόγια. Το εκτιμώ πολύ.
      Πολλά φιλάκια.

      Διαγραφή
  3. Καλή μου Ελένη καλημέρα!!! Η ανάρτησή σου είναι πολύ ωραία κι ας ελπίσουμε ότι ο Μάρτης θα ζεστάνει λίγο!!! Όσο για το βραχιολάκι οι ανιψιές μου το φοράνε κάθε χρόνο όπως μας έβαζε η μαμά μας και η γιαγιά!!! Πολλά φιλιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα, καλή μου Κική! Εύχομαι και σ΄εσένα έναν πραγματικά ανοιξιάτικο μήνα, ήρεμο, χαρούμενο και γλυκό. Καιρός να αρχίσει να ζεσταίνει πια!
      Να μου φιλήσεις τις ανιψούλες σου που συνεχίζουν την παράδοση!
      Μπράβο και στην αδελφή σου που τους μαθαίνει τι πραγματικά αξίζει!
      Φιλάκια πολλά!

      Διαγραφή
  4. Ωραία ανάρτηση! Από τις πιο όμορφες που διάβασα σήμερα! Καλό μήνα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Vita.
      Σε ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και τα καλά σου λόγια.
      Να έχεις έναν χαρούμενο νέο μήνα!

      Διαγραφή
  5. Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα Πέλα μου!
      Σε ευχαριστώ πολύ που πάντα λες καλά λόγια!
      Καλό μήνα σου εύχομαι, χαρούμενο και πραγματικά ανοιξιάτικο!

      Διαγραφή