Πασχαλινή Λαμπάδα, παράδοση και συμβολισμός

Το έθιμο της Πασχαλινής λαμπάδας, είναι ένα από τα πιο γνωστά στην Ελλάδα και ενδεχομένως και από τα πιο αγαπημένα, καθώς στο μυαλό όλων μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με ευχάριστες παιδικές αναμνήσεις.

Σαν παιδιά περιμέναμε πώς και πώς να μας φέρει ο νονός τη λαμπάδα αλλά και με το δωράκι που τη συνόδευε!

Το έθιμο της Πασχαλινής λαμπάδας που ανάβουμε το βράδυ της Ανάστασης χρονολογείται από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τη δική του ιστορία και το δικό του συμβολισμό. 

Στους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες οι άνθρωποι που γίνονταν Χριστιανοί βαπτίζονταν σε μεγάλη ηλικία, γιατί ήταν επιλογή τους.

Η τελετή της βάπτισης γινόταν το Μεγάλο Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα στα μεγάλα κτιστά ή μαρμάρινα βαπτιστήρια που υπάρχουν ακόμα στα προαύλια παλαιών εκκλησιών (πχ. Στην Εκατονταπυλιανή της Πάρου).

Η λευκή λαμπάδα που κρατούσαν στο χέρι συμβόλιζε το νέο φως του Χριστού που θα φώτιζε πλέον την ψυχή του νεοφώτιστου.

Ακόμα και σήμερα στις βαπτίσεις λευκά κεριά στολίζουν την κολυμβήθρα και ο νονός κρατάει κι αυτός μια λευκή λαμπάδα.

Με το πέρασμα όμως των χρόνων, η λαμπάδα δεν ήταν συνδεδεμένη μόνο τη βάπτιση. Η Χριστιανική Εκκλησία κράτησε μονάχα τον συμβολισμό της και τη συνέδεσε με την Ανάσταση του Χριστού και το φως που έφερε στον Κόσμο, νικώντας το σκοτάδι, το θάνατο.

Έτσι λευκές λαμπάδες είθισται να κρατάμε το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου στην Ανάσταση.

Το λευκό χρώμα έχει το δικό του ξεχωριστό συμβολισμό και  υποδηλώνει τον εορτασμό για τη χαρά της Ανάστασης του Χριστού και την αρχή της νέας μας ζωής εν Χριστώ.

Επίσης η Πασχαλινή λαμπάδα συμβολίζει τον ήλιο και τα χρώματα της Άνοιξης. Έτσι εξηγείται η ποικιλία πανέμορφων χρωματιστών λαμπάδων που κυκλοφορούν στο εμπόριο!

Καφέ λαμπάδες, από κερί μέλισσας, κρατάμε τη Μεγάλη Παρασκευή στον Επιτάφιο. Το χρώμα αυτό συμβολίζει το πένθος των πιστών για τα Πάθη και το θάνατο του Χριστού.

Στο ίδιο χρώμα παραδοσιακά βάφουν τα αυγά του Πάσχα όσοι πενθούν χρησιμοποιώντας κρεμμυδόφυλλα!

Λαμπάδες χρησιμοποιούσαν και στην αρχαία Ελλάδα κατά την τελετή του γάμου. Τη γαμήλια λαμπάδα κρατούσε η μητέρα της νύφης.

Λαμπάδες, δηλαδή αναμμένους πυρσούς χρησιμοποιούσαν οι αθλητές που συμμετείχαν στις λαμπαδηδρομίες ή λαμπαδηφορίες που ήσαν δρομικοί αγώνες και τελούνταν κατά τη διάρκεια εορτών προς τιμήν θεοτήτων που είχαν σχέση με τη λατρεία του πυρός .

Τέτοιες εορτές ήσαν τα Προμήθεια , τα Ηφαίστεια και τα Παναθήναια προς τιμήν του Προμηθέα, του Ηφαίστου και της Αθηνάς αντίστοιχα.

(Παράσταση λαμπαδηδρομίας σε αττική οινοχόη, Μουσείο Λούβρου)

Στην αρχαία Αθήνα οι λαμπαδηδρομίες είχαν μεγάλη σημασία.

Συμμετείχαν όλες οι φυλές με σαράντα δρομείς η κάθε μία και ο καθένας από αυτούς διένυε απόσταση περίπου 25 μέτρων, πριν παραδώσει τη λαμπάδα, πάντα αναμμένη, στον αμέσως επόμενο δρομέα.

Η νίκη ήταν ομαδική και αποτελούσε τιμή για τη φυλή! 

Η ακριβής σημασία των λαμπαδηδρομιών δεν μας είναι γνωστή, διότι παραμένει άγνωστο εάν επρόκειτο για φόρο τιμής στη δωρεά της φωτιάς στους ανθρώπους και τα ευεργετήματά της, ή για τελετουργικό εξαγνισμό με αυτή.

Το έθιμο του εξαγνισμού με τη φωτιά αναβιώνει ακόμα στις φωτιές του Αι Γιάννη!

(Λαμπάδα στολισμένη από τη φίλη μου την Αγγέλικα)

Ας μην περιμένουμε τους νονούς μας να μας φέρουν τη λαμπάδα της Ανάστασης- πολλοί από αυτούς ίσως έχουν αποδημήσει εις Κύριον!

Αν είμαστε, όμως, εμείς νονοί, ας μην ξεχάσουμε να στείλουμε έγκαιρα όμορφες λαμπάδες στους μικρούς που τις περιμένουν, στολισμένες όμως από τα χεράκια μας!

Καλή Ανάσταση!